Dodenherdenking 2007
Toespraak Boomkapel
Dames en heren,
Welkom. Welkom vanavond bij de dodenherdenking. Mijn naam is Jeroen Broeders.
De dodenherdenking in Bos en Lommer bestaat traditiegetrouw uit twee gedeelten: de grote en de kleine. We zijn hier nu bij elkaar voor wat ik, als u het mij toestaat, de kleine herdenking zou willen noemen. En die kleine herdenking beleven we altijd met elkaar hier in de Boomkapel. En die herdenking sluiten we altijd af met een kranslegging en een moment van stilte bij het monument aan de voorkant van de Boomkerk. Maar waarom hier, in de Boomkerk, zult u zich misschien afvragen?
Dames en heren,
Ik ga u een citaat voorlezen.
"Ik had gehoopt na de oorlog één of twee sterren op mijn kraag te krijgen, maar ik zal al eerder zoveel sterren hebben als ik wil. Ik heb er geen spijt van. Integendeel. Mijn ster zal meer schitteren dan ooit. Ik ga nu naar boven om door de Meester aller dingen geridderd te worden om m'n ster aan de hemel te bezitten".
Dames en heren,
Dit waren de woorden uit een brief. Een brief geschreven op toiletpapier. Een afscheidsbrief. Een afscheidsbrief van Jan Verleun. In de vroege ochtend van 7 januari 1944 maakte een salvo van een Duits vuurpeloton op de Waaldorpervlakte een einde aan het jonge leven van Jan. Jan was pas 24. In mei 1940 was Jan als soldaat al zwaargewond geraakt bij de strijd aan de lJssel tegen de Duitse invaller. En ook na de capitulatie zou hij zijn strijd voortzetten. Jan werd lid van het verzet, van de beroemde verzetsgroep CS-6.
Aan de voorzijde van deze kerk hangt een gedenksteen. Een gedenksteen voor Jan Verleun en voor Gerard Steen. Twee leden van de parochie van de Boomkerk die gefusilleerd zijn in de oorlog. Gerard Steen op 15 april 1945, vlak voor de bevrijding. Gerard was pas 20.
Jan woonde hier in Bos en Lommer. Zijn ouders woonden op de Admiraal de Ruijterweg 369-2 hoog, hier schuin tegenover.
Dames en heren,
Dus is het goed om hier te beginnen. Hier kunnen we mensen herdenken met een gezicht en een naam. Hier in de Boomkapel gaat het misschien wat minder over de grote thema's maar vooral over het menselijke leed: het kleine, maar tegelijkertijd o zo grote leed van de ouders en de zus van Jan, van de familie van Gerard. En tegelijkertijd gaat dit herdenken, althans voor mij, ook altijd om de ultieme vraag van goed en kwaad. Want Jan, dames en heren, was geen lieverdje. Jan heeft ook een aantal liquidaties uitgevoerd, met als meest beruchte die op generaal Seyffardt, de voormalige chef van de generale staf en luitenant-generaal b.d. die fungeerde als commandant van het Vrijwilligerslegioen van de Nederlandse SS.
Wanneer ik hier in de Boomkapel of zo meteen op de Admiraal de Ruijterweg de oorlog herdenk, vraag ik ij ook altijd af hoe ik in een dergelijke situatie gehandeld zou hebben. Ik weet het niet. Het blijft echter een vraag die mij bezighoudt. Hoe belangrijk zou de strijd voor de vrijheid voor mij zijn ? Tot welk offer zou ik bereid zijn ? Zou ik achteraf, net als Jan, helemaal geen spijt hebben? Het zijn vragen die mij keer op keer bezighouden. En voor wie, net als ik, met dat soort vragen worstelt, kan ik het boek "Soldaat in het verzet: de belofte die Jan Verleun het teven kostte" ernstig aanraden. Een boek uit 2004, geschreven door Do du Preez-Verleun, de zus van Jan Verleun.
Dames en heren,
Graag zou ik vandaag met u de offers willen gedenken die gebracht zijn voor onze vrijheid. En dat zullen we hierbinnen doen met een aantal gedichten door mevrouw Buijse-Perk, en teksten van Gerolf Bouwmeester en Juliette Smink, en zo meteen buiten door een kranslegging door oud strijders en twee minuten stilte. En daarna zou ik u graag uit willen nodigen voor de herdenking bij het monument op de Bos en Lommerweg.
Toespraak monument
Welkom. Welkom bij de dodenherdenking 2007. Mijn naam is Jeroen Broeders.
Vanavond zal ik eerst enige woorden tot u richten. Daarna zal er een gedicht worden uitgesproken door Laila Aarrass, is er een toespraak van Gerolf Bouwmeester, raadslid en zijn er gedichten door mevrouw Buijse-Perk en mevrouw Hoevenberg. Dit alles wordt omlijst door muziek van de Wester Harmonie. Om acht uur zullen we twee minuten stilte in acht nemen, zal het Wilhelmus gezongen worden, en is er de gelegenheid voor het leggen van kransen en bloemen.
Dames en heren,
Het is vandaag 4 mei. Dodenherdenking. En het thema van deze Dodenherdenking is: "Vrijheid, grondrechten en veiligheid".
We gedenken vandaag met elkaar de offers die er gebracht zijn en nog steeds gebracht worden. Offers door mannen en vrouwen, offers op allerlei plekken op deze wereld. Offers voor onze vrijheid, voor onze veiligheid.
Ik ben dankbaar. Dankbaar voor de vrijheid die ik heb. Dankbaar voor wat ik allemaal kan en mag. Ik leef in een vrij land.
Maar toch voel ik, voelen wij waarschijnlijk allen, ons niet altijd vrij genoeg. Niet vrij genoeg om alles te doen wat we eigenlijk zouden willen, om alles te zeggen wat we eigenlijk denken. We voelen ons niet altijd veilig. En dat gevoel van onveiligheid is vooral iets van de laatste jaren. Terwijl we vroeger het gevoel hadden dat allerlei zaken alleen in verre landen konden gebeuren, maken velen zich tegenwoordig zorgen dat het ook hier kan gebeuren. Soms voelen we ons onveilig en daardoor voelen we ons niet vrij.
Dames en heren,
Vrijheid en veiligheid: ze zijn zo sterk met elkaar verbonden. Je kunt je niet vrij voelen wanneer je je onveilig voelt, en je voelt je niet veilig wanneer je je onvrij voelt.
Het is nu zo'n 65 jaren geleden dat de Amerikaanse President Roosevelt krachtig pleitte voor het herstel van democratische waarden en vrijheden overal ter wereld. Hij formuleerde toen zijn vier essentiële vrijheden (Four Freedoms) van de mens, waaronder de "Freedom from Fears' (vrijwaring van angst). Een veilig bestaan is een levensvoorwaarde voor mensen. Zonder veiligheid ook geen vrijheid.
Vrijheid en veiligheid: twee hecht verbonden begrippen die tegelijkertijd met elkaar in spanning staan. Dat blijkt keer op keer wanneer er een publieke discussie ontstaat over maatregelen die gericht zijn op het beter waarborgen van de veiligheid van samenleving en burger. Of het nou gaat om maatregelen tegen (voetbal)vandalisme of om bescherming tegen geweld of aanslagen, burgers maken zich dan zorgen over hun vrijheid en het grondrecht om te gaan en staan waar ze willen. Want de luide roep om meer veiligheid mondt vaak uit in discussies over de mogelijke inperking van grondrechten die onze vrijheid waarborgen zoals het recht op privacy, op vrije meningsuiting of op gelijke behandeling.
En keer op keer gaat het dan over de vraag of de vrijheid van het individu opgeofferd moet worden voor de veiligheid of veiligheidsgevoelens van het collectief, van ons all en. Die keuze, die we keer op keer met elkaar zullen moeten maken is steeds weer een zeer moeilijke. De belangen van het individu en het collectief zijn altijd weer strijdig met elkaar. En de discussie gaat altijd door.
Maar laten we ons alstublieft twee dingen realiseren
Allereerst: de democratie is de beste manier om de veiligheid van vrije burgers te waarborgen; vrije burgers die zich veilig voelen om zich te ontplooien, cm invulling te geven aan het samenleven en onze samenleving, en daarover voortdurend met elkaar in debat te gaan.
En ten tweede: laten we in de discussies over veiligheid en individuele vrijheden nooit vergeten dat voor beide zaken, zowel voor de vrijheid als voor de veiligheid, mensen gemarteld en gestorven zijn. En laat ons dus ook nooit lichtvaardig met deze discussie omgaan. Deze is te belangrijk en de offers waren en zijn te groot. En laten we discussie altijd weer voeren met dit uitgangspunt in ons achterhoofd: geen veiligheid zonder vrijheid, geen vrijheid zonder veiligheid.
Laat ons vandaag degenen die daarvoor gestorven zijn gedenken.